VJOSA MUSLIU
Puna e saj përqendrohet në ndërhyrjet ndërkombëtare dhe marrëdhëniet e jashtme të Bashkimit Evropian. Është bashkërecensente e veprës Studimet e Routledge për Ndërhyrje dhe Shtetndërtim dhe profesore asistente në Departamentin e Shkencave Politike në Vrije Universiteit në Bruksel (VUB). Më parë, Vjosa ka qenë studiuese pas doktoraturës e Fondacionit Shkencor Flaman, ligjëruese në Universitetin e Ghent-it (në Belgjikë) dhe Universitetin Kent në Mbretërinë e Bashkuar. Në vitin 2019, si bashkëautore, ajo e botoi vëllimin e saj të redaktuar të Zbërthimi i Ndërhyrjes Liberale. Kritikat Lokale për Shtetndërtimin në Kosovë (Bota përtej Serialeve Perëndimore).
Libri i saj i dytë, Evropianizimi dhe Shtetndërtimi si Praktika të Përditshme të Evropës Performuese në Ballkanin Perëndimor (seria e Studimeve të Routledge për Ndërhyrje dhe Shtetndërtim) është botuar në vitin 2021.
Është lindur dhe rritur në Kosovë. Gjatë viteve 2008-2009, ka punuar si gazetare në BIRN Prishtina.
Sipas saj, DY DITARË nga Vjosa Shalës e japin një përshkrim të sinqertë dhe të papërpunuar të ndryshimit në dukje të papritur të realiteteve politike dhe shoqërore në Kosovë në prag të luftës. Në koleksionin e prerjeve të gazetave, në shënimet dhe vizatimet e saj, ju mund ta vëreni çrregullimin e jetës së dikujt që është rritur në mes të luftërave, terrorit policor në Kosovë, shpërbërjes së federatës së Jugosllavi, kulturës së underground-it që po lulëzonte në Prishtinë dhe ndryshimeve globale të viteve të nëntëdhjeta.
Shënimet:
1
Unë dhe vëllezërit e motrat e mi jemi në pjesën e pasme të veturës. Babai im sapo na kishte marrë nga kopshti dhe do të shkonim për ta marrë nënën. Ajo ishte mësuese në një shkollë afër “Selami Hallaçi”. Shpejt kuptuam se rruga për në shkollë ishte bllokuar nga automjetet e policisë dhe rreth tridhjetë oficerë policie ishin në oborrin e shkollës. Për herë të parë, pashë një helikopter që po rrotullohej mbi shkollë. U kthyem mbrapa dhe shkuam në shtëpi. Mami erdhi në shtëpi shumë vonë atë natë. Ajo dhe kolegët e saj u morën për një “bisedë informative” nga administrata serbe, në prani të oficerëve të policisë. Pak kohë më pas, shkollat shqipe në qytet u mbyllën, dhe ambientet e “Selami Hallaçi” pranuan qindra nxënës të cilët nuk kishin ku të shkonin. Pjesa tjetër e tyre u akomoduan në “shkollat e shtëpisë” anekënd qytetit.
1
Ishte 1 shtator 1992. Dita ime e parë e shkollës në klasën e parë. E gatshme me çantën e shpinës po prisja në oborrin tonë që prindërit e mi të bëheshin gati. Së pari do të shkonim në studion lokale të fotove për të bërë disa fotografi të detyrueshme dhe më
pas do të më çonin në shkollë. Ndërsa prisja, tezja ime hyri papritmas në oborrin tonë,
në lot dhe i kërkoi prindërit e mi. Djali i saj 17 vjeç ishte thirrur një ditë më parë për t’u
rekrutuar në shërbimin ushtarak. Duke mos dashur t’i përgjigjej thirrjes, ai ishte larguar
më herët atë mëngjes me pak paratë që i kishin mbetur. Ai kaloi disa javë dersia arriti
në Hungari, pastaj kaloi rreth dy javë në Republikën Çeke derisa e aranzhoi rrugën për në Gjermani, ku jeton edhe sot.
1
Për mua, imazhi i vajzës/djalit të ri ulur në mes të rrugës, me dy gishtat e ngritur me të dyja duart, është imazhi thelbësor i viteve 1990. Sa herë që ikja nga ora për për t'iu bashkuar protestave në vitet 1998-1999, imitimi i asaj shenje ishte bërë refleks i mësuar mirë. Ky imazh dhe vitet 1990 në përgjithësi më kanë dhënë një pamje të dyzuar të vendit ku jetoja: ne, shqiptarët ishim ata që uleshim në tokë, kërkonim liri dhe fund të shtypjes dhe dhunës. Serbët ishin ana tjetër, të armatosur, me uniforma ushtarake dhe policie, që na kontrollonin dhe na shikonin nga lart.
1
Lufta që shihja në TV ndërsa po zhvillohej në të gjithë vendin u përshkrua me thjerrëza të rënda mashkullore dhe militariste. Raportet për luftën u pasuan nga imazhe të tankeve të mëdha, uniformave ushtarake, të pasuara me raportime të burrave të ndryshëm (ndërkombëtarë) me kostume që flasin për opsionet e armëpushimit. Gratë dhe fëmijët në raportimin e luftës jepeshin kryesisht si subjekte statike: ose qanin ndërsa ishin ulur ose ishin duke qetësuar fëmijë të vegjël dhe bebe. Për më tepër, imazhi i përditshëm i luftës kryesisht mungonte nëse do të shihnit luftën vetëm në TV. Më kujtohet kur shikoja lajmet për protestën, këndimi i atyre grave, derisa mbanin bukë, u provokova jo vetëm që të mendoja për gratë dhe fëmijët si pjesë aktive të luftës, por edhe për elementin shumë themelor të mbijetesës për njerëzit tanë - buka - që ishte e para që u zhduk në kohë lufte.
1
Sulmi i forcave serbe (jugosllave) ndaj familjes së madhe Jashari që rezultoi me vdekjen e 46 personave. Diskutimi që familja nuk u largua nga shtëpia e tyre, por vendosi të qëndronte deri sa personi i fundit që qëndronte i dha një rëndësi krejtësisht të re simbolike 'shtëpisë' dhe rezistencës civile ndaj sulmeve ushtarake. Të qëndroje në shtëpinë tënde mori kuptim krejt tjetër piedestali përpara agresionit. Qëndresa në shtëpitë tona u bë kundërshtimi jonë. Akti ynë i luftimit. Jemi këtu! Kjo është shtëpia jonë; kjo është toka jonë!
1
Përgjatë vitit 1998, shumë nga shokët e mi të klasës u larguan nga Kosova dhe kërkuan strehim me familjet e tyre jashtë vendit. Arta ishte shoqja ime e parë e klasës që kërkoi azil në Gjermani, me prindërit e saj dhe dy vëllezërit e motrat e saj. Uleshim në një bankë që nga klasa e parë. Pasi Arta u largua, Kaltrina ulej në bankë me mua. Pas disa muajsh, edhe Kaltrina kërkoi azil me familjen e saj dhe jeton në Suedi edhe sot. Edhe pse klasat po tkurreshin secilën javë, mësuesit tanë mbanin një aftësi stoike, por të çuditshme, për të vazhduar me ligjëratat e tyre, sikur asgjë nuk po ndodhte. Fakti që shokët tanë të klasës po largoheshin, që ne ishim akoma aty, ndërsa lufta po përparonte, nuk është se është trajtuar ndonjëherë në diskutimet tona në klasë.
1
Kur lajmet e tilla filluan të bëheshin më të shpeshta si në gazeta, ashtu edhe në biseda të përditshme, mësova që zhvendosja ishte element bazë i luftës. Kur edhe prindërit e mi filluan të përgatisnin çantat e emergjencës që t’i merrnim në rast se duhej të lëviznim, si 11-vjeçare fillova të mendoja ndryshe për veshjen time, si dhe pavetëdijshëm të rimendoja gjithë çështjen e gjërave. Çfarë duhet të kem në çantë shpine për të vrapuar? Çfarë mund të mos e lija mbrapa, por më mirë ta çoja në pyll?
1
Mbaj mend që kam pasur një poster të ngjashëm, kur shkova të protestoja me motrën time. Në të shkruhej "A jam terrorist?" vetëm në anglisht, e në mes të posterit, kishte një fytyrë të prerë të një vajze që qante, rreth 6-vjeçare. Kjo temë ishte e përhapur për disa javë në protesta, për t'iu kundërvënë narrativës nga media dhe autoritetet serbe për “terroristët shqiptarë".
1
Gjatë viteve 1990, ky mesazh "Vrisni Shqiptarët" ishte bërë pjesë e grafiteve urban përreth Gjilanit. Spërkatej gjithkah, pranë grafiteve tjera dominuese "Ceca, volim te" dhe "Sex".